برنامه پیشنهادی وزیر ارتباطات دولت رئیسی

رسانه مدیاتی – عیسی زارع پور متولد سال 1359- شهرستان اسلام آباد غرب – استان کرمانشاه، متاهل و دارای 5 فرزند، دکتری علوم و مهندسی کامپیوتر، عضو هیات دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت و معاون قوه قضاییه و رییس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه بوده است که اکنون به عنوان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت جدید معرفی شده است.

برنامه پیشنهادی وزیر ارتباطات دولت رئیسی

سوابق کاری عیسی زارع پور تاکنون عبارت‌اند از:

• رییس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه با حکم رییس قوه قضاییه (اسفند 1398 تاکنون)
• موسس و رییـس مرکـز توسـعه فنـآوری اطلاعـات و رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشـاد اسلامی بـا حکم وزیـر فرهنـگ و ارشاد اسلامی (1385 تـا1390)
• عضو کمیسیون راهبردی شورای عالی فنآوری اطلاعات کشور (1385 تا 1388 ) رییس کمیتـه تخصصی فرهنگ ایرانی اسـلامی در فضای دیجیتال، با حکم وزیر ارتباطـات و فناور اطلاعـات (1389تا1390)
• مجـری توسـعه خدمـات الکترونیـک در وزارت فرهنـگ و ارشـاد اسـلامی، بـا حکـم وزیـر محتـرم فرهنـگ و ارشـاد اسـلامی (1385-1390)
• دبیـر کارگـروه اجرایـی شـبکه ملـی فرهنـگ جمهـوری اسـلامی ایـران (1388 تـا 1390) بـا حکـم وزیـر فرهنـگ و ارشـاد اسـلامی و معـاون علمـی فنـآوری ریاست جمهـور
• عضـو و نماینـده وزارت فرهنـگ و ارشـاد اسـلامی در «کمیسـیون تخصصـی علمـی فنـآوری هیـات دولـت» ( 1388تـا 1390)
• عضو«کمیتـه ملـی اطلاعـات بـرای همـه» کمسـیون ملـی یونسـکو ، بـا حکـم وزیـر علـوم، تحقیقـات و فنـآوری(1389 تــا 1390)
• رییــس کارگــروه تخصصــی «فرهنــگ و فنـآوری اطلاعــات» در تدویــن برنامــه پنجــم توســعه، بــا حکــم وزیــر ارتباطــات و فنــآوری اطلاعــات 1389-1390
• عضـو هیـات مدیـره بنیـاد ملّـی بـازی هـای رایانـه ای، بـا حکـم وزیـر محتـرم فرهنـگ و ارشـاد اسـلامی ( 1386تـا 1388)
• عضـو شـوراهای برنامـه ریـزی / معاونیـن / تحـول اداری وزارت فرهنـگ و ارشـاد اسـلامی، بـا حکـم وزیـر محتـرم فرهنـگ و ارشـاد اسـلامی (1385 تـا 1388)
• بنیانگذار و دبیر پنج دوره جشنواره و نمایشگاه بین المللی رسانه های دیجیتال (1385 تا 1390)
• مجری راه اندازی پروژه ملی شبکه ملی فرهنگ جمهوری اسلامی ایران (1388 تا 1390)
• مدیر امور پژوهشی پژوهشکده فناوری اطلاعات دانشگاه صنعتی شریف (1397-1395)

برنامه زارع پور برای حکمرانی دیجیتال و تعاملات بین المللی

پـس از بررسی اسـناد بالادسـتی. هشت موضوع مهم مرتبط با حوزه ماموریتـی وزارت ارتباطات و فنـاوری اطلاعات شـامل موارد زیر درج و برای هر کدام به تفکیک مقدمه و فهرست چالش‌ها و راهبردها از دیدگاه وزیر پیشنهادی ارتباطات درج شده است:

۱- حکمرانی دیجیتال و تعاملات بین المللی

۲- دولت هوشمند و تحول دیجیتال

۳- شبکه ملی اطلاعات و توسعه پایدار زیرساختهای ارتباطی

۴- تنظیم مقررات حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات

۵- اقتصاد دیجیتال

۶- حفظ حریم خصوصی و امنیت فضای تبادل اطلاعات

۷- شتابدهی رشد صنعت فضایی

۸- خدمات پستی

مـورد بررسی قرارگرفتـه و در هـر بخـش ضمـن بیـان وضعیـت مختصـر، مهمتریـن چالش ها و راهبردهـای پیشـنهادی بـرای برونرفـت از وضـع موجـود و رسـیدن بـه وضـع مطلـوب ترسـیم شـده اسـت.

پیشـرفت فنـاوری اطلاعـات و ارتباطـات، همـه ابعـاد زندگـی انسـان و نیـز سـبک حکمرانـی، خدمترسـانی دولتهـا و شـیوه تعامـل مـردم و دولـت و نحـوه احقـاق حقـوق مـردم توسـط دولتهـا را متحـول کـرده اسـت و اسـتفاده از ایـن فنـاوری، در واقـع نـوع حکمرانـی کشـور هـا را دچـار تغییـر کـرده اسـت. تدویـن و اجـرای سیاسـت هـای مناسـب در حـوزه حکمرانـی دیجیتـال مـی توانـد باعـث افزایـش اعتمـاد عمومـی، افزایـش سـطح کیفیـت خدمـات دولـت، افزایـش رفـاه و آسـایش عمومـی، خلـق منابـع ثـروت جدیـد بـرای کشـور و در عیـن حـال تمـدن سـازی در جهـت نیـل بـه آرمانهـای بیانیـه گام دوم انقـلاب اسـلامی گـردد. در ایـن میـان، نهادهـای متولـی سیاسـتگذاری در کشـور در سـالیان گذشـته نقـش خـود را بـرای ترسـیم و تحقـق حکمرانـی فضـای مجـازی در تـراز انقـلاب اسـلامی را بـه درسـتی ایفـا نکـرده انـد. تحقـق حکمرانـی منـوط بـه همگرایـی نهادهـای سیاسـتگذار و وزارت ارتباطـات و فنـاوری اطلاعـات بـه عنـوان مجـری و تنظیـم گـر و ارایٔـه واقـع بینانـه نیازمنـدی هـا و مطالبـات حاکمیـت در جهـت تحقـق مـدل حکمرانـی مطلـوب مـی باشـد.

از سویی دیگر همگرایی ایـران بـا کشورهای منطقـه، کشورهای اسلامی، جنبش عـدم تعهـد و قـدرت های همسـو می‌توانـد باعث بـرون رفـت کشـور از مواجهـه منفـرد بـا سیاسـت هـای یکجانبـه گرایانـه، ایجـاد ظرفیـت هـای اقتصـاد دیجیتـال در منطقـه، پیگیـری تصویـب معاهـدات و قوانیـن پیشـنهادی توسـط ایـران در مجامـع و نهادهـای قانـون گـذار بیـن المللـی و… گـردد. عـلاوه بـر ایـن، امـکان پیگیـری حقوقـی حمـلات سـایبری بـه زیرسـاخت هـای کشـور(نظیر استاکسـنت)، نقـض حریـم خصوصـی شـهروندان ایرانـی، مسدودسـازی صفحـات کاربـران ایرانـی توسـط سـکو(پلتفرم) هـای خارجی و تحریـم زیرساخت‌ها و ابزارهای توسعه فنـاوری اطلاعـات، از طریـق پویایی بیشـتر حـوزه روابـط بین‌الملـل وزارت ارتباطـات مقـدور خواهد بـود.

چالش‌ها

عدم توجـه بـه نقـش محو ری ـورای عالـی فضـای مجـازی در حـوزه سیاسـت گـذاری و تصمیـم گیـری حکمرانـی دیجیتال(فضــای مجازی) فقدان نگاه جدی به اهمیت و موضوع حکمرانی دیجیتال و ضعف دانشی این حوزه در بین مسیٔولین مربوطه خلأ وجود مدل حکمرانی دیجیتال مطلوب مبتنی بر ارزشهای ایرانی – اسلامی عـدم سیاسـتگذاری فعـال در مواجهـه بـا فنـاوری هـای جدیـد و بـه تبـع، عـدم اسـتفاده حداکثـری از ظرفیت‌های آن‌ها بـرای پیشـرفت کشـور نبود زیرساختهای سخت افزاری و نرم افزاری لازم برای تحقق حکمرانی دیجیتال عدم حضور موثر و فعال در تدوین معاهدات بین المللی حاکم بر نظامات فناوری اطلاعات و ارتباطات عدم توفیق در راه اندازی و بهره برداری کامل از شبکه ملی اطلاعات و عدم وجود زیرساختهای قانونی لازم برای احقاق حقوق تضییع شده کاربران ایرانی در سکو(پلتفرم) های خارجی

راهبردها

پیشنهاد ارتقای ساختارهای مرتبط با حکمرانی حوزه فضای مجازی به مراجع تصمیم گیر شامل:

• همگرایی ساختارهای بعضا موازی و تعیین خطوط فاصل بین وظایف هریک از ساختارهای موجود
• اصلاح، یکپارچه سازی و استقرار نظام جامع تنظیم مقررات فضای مجازی
• پیشنهاد تشکیل کمیسیون تخصصی فضای مجازی در مجلس شورای اسلامی
• تـلاش بـرای همراهـی هرچـه بیشـتر وزارت ارتباطـات و فنـاوری اطلاعـات بـا شـورای عالـی فضـای مجـازی بـا اجـرای مصوبـات شـورا
• پیشـنهاد مـدل حکمرانـی مطلـوب فضـای مجـازی در تـراز بیانیـه گام دوم انقـلاب اسـلامی و پیگیـری تصویـب و پیـاده سـازی آنر
• تدویـن دکتریـن فضـای مجـازی و نقشـه راه جمهـوری اسـلامی ایـران در راسـتای نیـل بـه قـدرت سـایبری اول منطقـه و تأثیرگـذاری در سـطح جهـان در تعامـل بـا نهادهـای سیاسـتگذار
• توجه ویژه به تحلیل کلان دادهها برای تصمیمگیریهای کلان کشور نگاه فرصت محور به فناوری های نوظهور نظیر هوش مصنوعی بلاک چین اینترنت اشیاء و…
• ایجـاد بسـترهای جلب سـرمایه گـذاری خارجـی جدیـد از طریـق پیـش بینـی برنامـه همـکاری بلندمـدت بـا رویکردهــای جدیــد تاثیرناپذیـر از تحریم های خارجی
• تدویـن برنامـه اقـدام همـکاری موثـر بـا سـازمانهای منطقـه ای و جهانـی حـوزه فنـاوری اطلاعـات، جبهـه مقاومـت و کشـورهای همسـو بـرای مقابلـه بـا انحصارگرایـی نظـام سـلطه در حکمرانـی اینترنـت
• افزایـش ظرفیـت ترانزیـت مـرز بـه مـرز بین الملـل بـا هـدف فعـال نمـودن بازارهـای اقتصـادی و کسـب و کار دیجیتـال مـرزی اسـتفاده از ظرفیـت قـدرت هـای همسـو در تامیـن امنیـت زیرسـاخت هـای حسـاس سـایبری و انتقـال دانـش و فنـاوری بـه کشـور مواجهـه ایجابـی، توسـعه گرایانـه، فناورانـه، اشـتغال آفریـن بـا فنـاوری هـای نویـن ارتباطی نظیـر منظومه ماهـوارهای توزیـع پهنـای بانـد و دسترسـی بـه اینترنت عملیاتـی سـازی اسـناد بالادسـتی نظـام در همـه ارکان و شـیٔونات وزارت ارتباطـات و فنـاوری اطلاعـات در جهـت تحقـق حکمرانـی دیجیتـال تهیـه و ارایٔـه لوایحـی بـرای بروزرسـانی قوانیـن و مقـررات حـوزه فنـاوری اطلاعـات و فضـای مجـازی از جملـه مالیـات، بیمـه، مطبوعـات، تبلیغـات، تجـارت متناسـب بـا توسـعه و نیازهـای فضـای مجـازی

برنامه زارع پور برای دولت هوشمند و تحول دیجیتال

از جملـه مزیتهـای دولـت الکترونیکـی، تسـهیل دسترسـی مـردم بـه خدمـات و شـبانه روزی شـدن آنهـا، کاهـش محســوس هزینــه و زمــان خدمــات رســانی بــه مــردم، اصــلاح فرآیندهــای معیــوب ســازمانی و افزایــش ســرعت و دقـت کارهـا، از بیـن بـردن زمینـه هـای فسـاد از طریـق حـذف امضاهـای طلایـی و شـفاف شـدن همـه اقدامـات و تصمیمگیـری هـا و ایجـاد بسـتر مشـارکت عمومـی در تصمیـم سـازی هـا اسـت. امـروز کشـورهای پیشـرفته از دولـت الکترونیکـی عبـور کـرده و سـخن از دولـت هوشـمند اسـت کـه در آن بـا تکیـه بـر هـوش ماشـینی برخـی از امـور بـدون دخالـت انسـان انجـام شـود و در تصمیـم گیریهـا و تصمیـم سـازیها از سـامانههای هـوش مصنوعـی و دادهکاوی اسـتفاده شـود. تحقـق دولـت الکترونیکـی و نـه حتـی دولـت هوشـمند، یکـی از مطالبـات قانـون گـذار و مـردم در سـالهای گذشـته بـوده کـه علـی رغـم تلاشهـای صـورت گرفتـه متاسـفانه بـه صـورت کامـل محقـق نشـده اسـت و مـردم در بسـیاری از امـور بـرای کوچکتریـن کارهـای خـود بایـد بارهـا و بارهـا اقـدام بـه پیگیـری حضـوری کننـد. بـر اسـاس آخریـن رتبـه بنـدی هـای جهانـی وضعیـت جمهـوری اسـلامی ایـران در شـاخص هـای دولـت الکترونیـک بـه ترتیـب در EGDI رتبـه 89 و EPART رتبـه 118 در بیـن 193 کشـور در سـال 2020 مـیباشـد کـه نشـان دهنـده لـزوم توجـه جـدی تـر بـه ایـن حـوزه اسـت.

عقیده زارع پور عمـده دلایـل عـدم تحقـق ایـن طـرح مهـم و راهبـردی، عـدم وجـود مدیریـت یکپارچـه و منسـجم در ایـن حـوزه، عـدم تعامـل مناسـب دسـتگاههای مختلـف (عـدم تبـادل مناسـب سـرویس و داده بیـن دسـتگاههای حاکمیتـی و بعضـا متصـل نبـودن آنهـا بـه یکدیگـر)، عدم وجـود زیرسـاختهای ارتباطـی مناسـب و کـم توجهـی مدیـران ارشـد کشـور بـه فرصتهـا و قابلیتهـای فنـاوری اطلاعـات اسـت.

چالش‌ها

ضعـف در رگولاتـوری ایـن بخـش شـامل تدویـن، بروزرسـانی، تصویـب و ابـلاغ بـه هنـگام مقـررات و همچنیـن ضوابـط و چارچـوب هـای فنـی بـرای توسـعه محصـولات و سـامانه هـای نـرم افـزاری بـا حفـظ کارایٔـی، امنیـت و رقابـت پذیـر بـودن آنهـا در بـازار متناسـب بـا مقـررات ابلاغـی و نظـارت بـر اجـرای صحیـح آنهـا

انحصـار گرایـی و عـدم تمایـل برخـی دسـتگاههای اجرایـی بـه تبـادل سـرویس و اشـتراک داده بـا سـایر دسـتگاهها و عـدم وجـود قوانیـن الـزام آور در ایـن خصـوص ( لینـک نبـودن دسـتگاه هـا بـه یکدیگـر)

نبـود قوانیـن و مقـررات لازم در خصـوص امنیـت، محافظـت، حریـم خصوصـی و مالکیـت بـرای دسترسـی و اشـتراک16

گـذاری داده هـا بـرای بخـش هـای دولتـی و حتـی کسـب وکارهـا نبـود مدیریـت منسـجم و واحـد بـرای توسـعه متـوازن پـروژه هـای اولویـت دار دولـت الکترونیکـی و عـدم تامین

منابـع و اعتبـارات کافـی و اختیـارات لازم بـرای اجـرای آن در چنـد سـال گذشـته ( کشمکش درازمدت میان سازمان امور استخدامی و اداری با وزارت ارتباطات و ….)

عـدم آمادگـی سـازمانی و فنـی برخـی دسـتگاه هـای مهـم در تولیـد و ارایٔـه خدمـات الکترونیکـی و همچنیـن عـدم همـکاری مناسـب برخـی دسـتگاه هـای حاکمیتـی در تبـادل خدمـات کلیـدی و داده هـای مهـم از طریـق مرکـز ملـی تبـادل و مراکـز تخصصـی و در نتیجـه شـکل نگرفتـن خدمـات یکپارچـه

عـدم توسـعه زیرسـاخت هـای ارتباطـی امـن و منفـک از اینترنـت(TDM –Mpls) توسـط شـرکت مخابـرات ایـران و سـایر اپراتورهـای ارتباطـی بـرای ارتباطـات بیـن دسـتگاهی و درون دسـتگاهی ( تعرفـه ایـن نـوع خدمـات ارتباطـی در سـال 98 بیـش از هشـت برابـر افزایـش یافـت بـدون آنکـه اعتبـارات لازم در بودجـه سـنواتی دسـتگاهها پیـش بینـی شـود کـه همیـن امـر موجـب متوقـف شـدن توسـعه زیرسـاخت دسترسـی شـبکه ملـی اطلاعـات در بخـش دولـت الکترونیکـی و عـدم رغبـت دسـتگاه هـا و شـرکت هـای مهـم در تقاضـا ایـن نـوع خدمـات شـده اسـت).
اجـرای ناقـص و یـا عـدم اجـرای معمـاری سـازمانی و اصـلاح فرایندهـا مطابـق برنامـه هـای تحـول سـازمانی و چارچـوب هـای ابلاغـی شـورای اجرایـی فنـاوری اطلاعـات توسـط بسـیاری از دسـتگاهها علـی رغـم افزایـش هزینههـای سـرمایهای و جـاری دسـتگاهها در بخـش فنـاوری اطلاعـات

عــدم ایفــای نقــش فعالانــه مقامــات ارشــد در راهبــری، نظــارت و همگرایــی فعالیتهــای دســتگاههای اجرایــی جهـت ارایٔـه خدمـات در قالـب پنجـره واحـد

آشـنا نبـودن برخـی مدیـران ارشـد کشـور بـا فرصتهـا و قابلیتهـای فنـاوری اطلاعـات و فنـاوری نویـن از جملـه هـوش مصنوعـی و یادگیـری ماشـین و عمیـق در حـل چالـش هـا و همچنیـن انجـام ماموریـت هـا و تکالیـف در سـطوح سـازمانی و ملـی بـا کیفیـت و اثربخشـی هوشـمندانه

نگاه تصدی گرایانه برای توسعه خدمات الکترونیکی در کشور نبود نیروی متخصص کافی در دستگاههای اجرایی برای راهبری پروژه های مهم هوشمند سازی

هـدف گـذاری درایـن بخـش درافـق 1404: الکترونیکـی کـردن 100 درصـد از خدمـات پرکاربرد دولتـی و ارایٔـه تمامـی خدمـات بـه صـورت یکپارچـه از طریـق درگاه ملـی خدمـات الکترونیـک و نیـز ارتقـا حداقـل 30 پلـه ای کشـور در شـاخص های جهانـی دولـت الکترونیکی اسـتٖٖ

راهبردها

• تدوین برنامه ملی توسعه دولت هوشمند با استفاده از بهترین تجارب بین المللی
• تقسیم کار مناسب و پرهیز از نگاه بخشی و جزیره ای به مسایٔل
• اخذ اختیارات ویژه در قالب اصل 127 از رییس جمهور برای پیگیری ویژه هوشمند سازی دستگاههای اجرایی
• بازنگـری مقـررات و آسـیب شناسـی اقدامـات صـورت پذیرفتـه بـرای توسـعه زیرسـاخت فنـی و حقوقـی لازم بـه منظـور تکمیـل اتصـال سـازمانها و دسـتگاهها بـه یکدیگـر بـا نـگاه فـرا دسـتگاهی و برقـراری کلیـه خدمـات کلیـدی بیـن آنهـا
• تربیـت مدیـران بـا انگیـزه، تحـول خـواه، انقلابـی، جهـادی و آشـنا بـه قابلیتهـای فنـاوری اطلاعـات جهـت سـرعت بخشـیدن بـه رونـد هوشـمند سـازی دسـتگاههای اجرایـی کشـور
• استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و دانش بنیان به جای نگاه تصدی گرایانه دولت برای حل مسایٔل توسـعه و تکمیـل زیرسـاخت هـای مـورد نیـاز دولـت هوشـمند از طریـق اجـرای کامـل شـبکه ملـی اطلاعـات (افزایـش کیفیـت، سـرعت و امنیـت ارتباطـات در کشـور و افزایـش ظرفیـت و پهنـای بانـد شـبکه انتقـال داده بـه منظـور تامیـن نیازهـای مشـتریان و اپراتورهـای مخابراتـی و شـبکه دادهـای کشـور)
• پیـش بینـی و تامیـن اعتبـارات لازم دسـتگاه هـا بـرای برقـراری و پرداخـت هزینـه هـای شـارژ ماهانـه در بودجـه سـالانه دسـتگاه هـا (بـا توجـه بـه اینکـه برخـی دسـتگاه هـا بیـن چندصـد تـا چندهـزار خطـوط ارتباطـی فعـال در سراسـر کشـور دارنـد هزینـه هـای آنهـا بسـیار سرسـام آور اسـت.).
• ایجاد مرکز پایش و ارزیابی کیفیت خدمات دولت هوشمند و سنجش مستمر رضایتمندی مردم تقویت مرکز ملی تبادل اطلاعات کشور (NIX) و ارتقا زیرساخت تعاملات الکترونیک دستگاههای اجرایی
• بازنگـری و بـروز رسـانی برنامـه هـای اقـدام مرتبـط بـا 23 پـروژه اولویـت دار مصـوب در دولـت گذشـته و مدیریـت و کنتـرل مسـتمر ایـن پـروژه هـا در وزارت ارتباطـات و فنـاوری اطلاعـات و راه انـدازی داشـبورد برخـط و ایجـاد دسترسـی بـرای عمـوم مـردم جهـت آگاهـی از میـزان تعامـل و پیشـرفت فعالیـت دسـتگاه هـا
• ارتقـا سـامانه دولـت همـراه و کار پوشـه ملـی ایرانیـان بـه عنـوان درگاه واحـد احـراز هویـت و راه انـدازی درگاه یکپارچـه خدمـات هوشـمند بـرای اخـذ یکپارچـه خدمـات از دسـتگاه هـای اجرایـی( SSO یکپارچـه دولـت)
• تهیـه برنامـه راهبـردی، نقشـه راه توسـعه و همچنیـن نگاشـت نهـادی بـرای اسـتفاده حداکثـری از ظرفیتهـای هـوش مصنوعـی و یادگیـری ماشـینی و عمیـق بـه منظـور حـل ابرچالـش هـای پیـش روی کشـور در 10 سـال آینـده و همچنیـن افزایـش هوشـمندی، شـفافیت، دقـت، سـرعت و کاهـش فسـاد و خطـای انسـانی در همـه ابعـاد تحـول دیجیتـال پیگیـری ویـژه زیرسیسـتم هـای دولـت هوشـمند در قالـب پروژههایـی همچـون سیسـتم مالیاتـی الکترونیکـی، توسـعه نظـام بیمـه الکترونیکـی، سـامانه اعتبارسـنجی مـدارک آمـوزش رسـمی کشـور، توسـعه نظـام جامـع سـلامت الکترونیکـی، سـاماندهی وضعیـت گمـرکات و بـازار و…

برنامه وزیر ارتباطات درباره شبکه ملی اطلاعات و اقتصاد دیجیتال

زارع پور در متن برنامه خود برای تصدی سمت وزارت ارتباطات تاکید کرده:‌ شـبکه ملـی اطلاعـات بـه عنـوان زیرسـاخت توسـعه خدمـات الکترونیکـی و هوشـمند سـازی و همچنیـن زیرسـاخت ارتباطـی فضـای مجـازی کشـور، از جملـه مهمتریـن طـرح هـای ملـی در عرصـه فنـاوری اطلاعـات و ارتباطـات بـه شـمار میآیـد کـه تحقـق آن بنابـر ضرورتهـای ملـی همچـون «ارایٔـه خدمـات زیرسـاختی پیشـرفته» و «بهـره منـدی از مزایـای زیسـت بـوم ملـی فضـای مجـازی متناسـب بـا فرهنـگ اسـلامی – ایرانـی» در کنـار «حفاظـت از حریـم خصوصـی کاربـران ایرانـی» و « تحقـق اسـتقلال و کاهـش وابسـتگی کشـور»، در اسـناد بالادسـتی نظـام آمـده اسـت.

طبـق آخریـن اعـلام مرکـز ملـی فضـای مجـازی بـه عنـوان متولـی نظـارت بـر ایـن طـرح ملـی، پیشـرفت شـبکه ملـی اطلاعـات از آغـاز تـا کنـون بـر اسـاس اهـداف راهبـردی و عملیاتـی منـدرج در سـند طـرح کلان و معمـاری شـبکه ملـی اطلاعـات حـدود 35 درصـد اسـت کـه بیشـترین مقـدار آن مربـوط بـه توسـعه زیرسـاختهای ارتباطـی شـبکه ملـی اطلاعـات توسـط وزارت ارتباطـات و فنـاوری اطلاعـات، بـا حـدود 70 درصـد پیشـرفت مـی باشـد. لکـن سـایر لایـه شـبکه ملـی اطلاعـات بـر اسـاس سـند «طـرح کلان و معمـاری شـبکه ملـی اطلاعـات« مصـوب شـهریور مـاه 1399 شـورای عالـی فضـای مجـازی (پیوسـت شـماره یـک) در خصـوص مـواردی همچـون خدمـات پایـه کاربـردی، سـکوهای ارایٔـه خدمـات ، پیـام رسـان بومـی و نیـز وظایـف سـایر دسـتگاهها در ایـن سـند مـورد غفلـت واقـع شـده اسـت.

بـه طـور مثـال بـرای سـنجش پیشـرفت اثربخـش زنجیـره ارزش شـبکه ملـی اطلاعـات بـا مشـارکت کلیـه ذینفعـان بخـش هـای حاکمیتـی و غیـر دولتـی، شـاخص نسـبت ترافیـک داخلـی بـه خارجـی بـه عنـوان یکـی از شـاخص هـای مهـم ، فاصلـه قابـل توجهـی بـا نسـبت مطلـوب مصوبـات شـورای عالـی فضـای مجـازی یعنـی 70 درصـد دارد.

او ذدر این بخش از برنامه خود تاکید کرده:‌نظـر بـه اهمیـت و مطالبـه مقـام معظـم رهبـری، ایـن موضـوع بـه عنـوان یـک حـوزه مسـتقل در برنامـه پیشـنهادی مـورد توجـه قـرار گرفتـه اسـت. یکـی از شـاخص هـای دسـتیابی بـه اهـداف فـوق افزایـش ظرفیـت شـبکه انتقـال داده در کشـور بـه عنـوان زیـر سـاخت اصلـی شـبکه ملـی اطلاعـات اسـت. کـه هـم اکنـون بـا تـلاش هـای صـورت گرفتـه پهنـای بانـد شـبکه انتقـال داخلـی 31 ترابیـت بـر ثانیـه اسـت کـه لازم در افـق 1404 بـه 50 ترابیـت بـر ثانیـه برسـد. همچنیـن موقعیـت اسـتثنایی جغرافیایـی کشـور، امـکان تبدیـل شـدن جمهـوری اسـامی ایـران بـه هـاب منطقـه ای بـرای ترانزیـت داده(دیتـا) را فراهـم کـرده اسـت کـه متاسـفانه در گذشـته بـا غفلـت از ایـن موضـوع، راه بـرای رقبـای منطقـه ای همـوار شـده اسـت.

اسـتفاده از ایـن ظرفیـت ضمن ارزآوری و ایجـاد اشـتغال و تحکیم تعامـات بیـن المللـی، مـی توانـد منجـر بـه پایـداری بیشـتر زیرسـاختهای ارتباطـی کشـور بـه دلیـل وابسـتگی کشـورهای همسـایه بـه زیرسـاخت شـبکه جمهـوری اسـامی ایـران و تامیـن امنیـت پایـدار ارتباطـی گـردد. هـم اکنـون بـا اقدامـات صـورت گرفتـه ظرفیـت تبـادل از 1.5 ترابیـت بـر ثانیـه در ابتـدای برنامـه ششـم توسـعه بـه 5 ترابیـت بـر ثانیـه رسـیده اسـت. لیکـن دو برابـر کـردن ایـن مقـدار در افـق 4 ساله امـکان پذیر اسـت.

چالش‌ها

تهیـه و تصویـب دیرهنـگام “طـرح کلان و معمـاری شـبکه ملـی اطلاعـات” در تاریـخ 1399/06/25 توسـط شـورای عالـی فضـای مجـازی پـس از حـدود چهـار سـال از تصویـب “سـند تبیین الزامات شـبکه ملـی اطلاعـات “ و عـدم اجـرای متـوازن آن توسـط کلیـه دسـتگاه هـای مسـیٔول بـر اسـاس اقدامـات کلان و نگاشـت نهـادی شـبکه ملـی اطلاعـات منـدرج در سـند طـرح کلان

محدودیـت منابـع مالـی بـه میـزان مـورد نیـاز جهـت اجـرای شـبکه ملـی اطلاعـات و عـدم تخصیـص بهینـه درآمدهــای حــوزه فنــاوری اطلاعــات و ارتباطــات بــه پیشــرفت آن

کاهش روند سرمایه گذار ی جدید اپراتورها به دلایل تحریمها و افزایش قابل توجه نرخ ارز

تحریمهـای بیـن المللـی و عـدم امـکان دسترسـی بـه فناوری هـا و تجهیـزات جدیـد و همچنیـن تامیـن وجـذب منابـع مالـی

عـدم تفکیـک اعتبـارات مالـی بـرای دسـتگاه هـای مجـری مطابـق جـدول نگاشـت نهـادی سـند طـرح کلان در قانـون بودجـه بـرای مدیریـت یکپارچـه و متـوازن توسـعه شـبکه ملـی اطلاعـات در قوانیـن و تبصـره هـای سـالانه بودجـه

عـدم بلـوغ خدمـات راه انـدازی شـده داخلـی نظیـر جویشـگرها و پیـام رسـان هـای داخلـی در زیسـت بـوم شـبکه ملـی اطلاعـات در مقایسـه بـا خدمـات دهنـدگان نظیـر خارجـی و عـدم امـکان رقابـت بـا مزیـت هـای رقابتـی و در نتیجـه عـدم رغبـت کاربـران داخلـی بویـژه کسـب وکارهـا در اسـتفاده از آنهـا

بـی توجهـی بـه توانمنـدی صنایـع و شـرکت هـای دانـش بنیـان ایرانـی در بومـی سـازی تجهیـزات سـخت افـزاری بـا فنـاوری هـای بـالا و همچنیـن توسـعه بسـترها و بسـته هـای نـرم افـزاری بومـی مـورد نیـاز بـرای اسـتقرار معمـاری شـبکه ملـی اطلاعـات در تمـام لایـه هـا از سـوی اپراتورهـا، دسـتگاه هـای دولتـی و بانـک هـا و افزایش وابسـتگی کشـور بـا ظهـور نسـل هـای جدیـد ارتباطـی و فنـاوری اطلاعـات نظیـر 5G و 6G

عـدم اطـلاع رسـانی مناسـب در راسـتای اقنـاع افـکار عمومـی در خصـوص اتفاقـات بعـد از اجـرای طـرح شـبکه ملـی اطلاعـات همچـون قطـع دسترسـی بـه شـبکه جهانـی و … و در نتیجـه کاهـش اعتمـاد عمومـی مـردم بـه ایـن طـرح عدم آگاهی و دانش لازم و باور برخی از مسیٔولین و مدیران به توانایی تحقق کامل شبکه ملی اطلاعات

فقدان گفتمان ملی برای مطالبه شبکه ملی اطلاعات نگاه تصدی گرایانه برای اجرای شبکه ملی اطلاعات

عدم توجه به توانمندی های داخلی برای راه اندازی خدمات و ابزارهای لایه های مختلف شبکه ملی اطلاعات وجود انحصار در بخش هایی از شبکه زیرساختی شبکه ملی اطلاعات

هدف گذاری در این بخش در افق 1404 بر اساس اسناد بالا دستی:

۱- اجـرای صـد درصـدی تکالیـف وزارت ارتباطـات و فنـاوری اطلاعـات در «طـرح کلان و معمـاری شـبکه ملـی اطلاعـات » مصـوب شـهریور مـاه 1399

۲- دسترسـی صـد درصـد روسـتاهای بـالای بیسـت خانـوار بـه شـبکه ملـی اطلاعـات و افزایـش کیفیـت دسترسـی و تکمیـل پوشـش جـاده ای

۳-دسترسی 80 درصد خانوارها به شبکه پر سرعت ثابت با سرعت حداقل 25 مگابیت بر ثانیه

۴-دستیابی به سهم 70 درصدی ترافیک داخلی از کل ترافیک

۵-افزایش ظرفیت ترانزیت ترافیک بین الملل به میزان حداقل30ترابیت برثانیه و تبادل10ترابیت برثانیه

۶. افزایش پهنای باند شبکه ملی اطلاعات از 31 ترابیت بر ثانیه است به 50 ترابیت بر ثانیه

راهبردها

• اقنـاع افـکار عمومـی در خصـوص قابلیتهـا و امکانـات شـبکه ملـی اطلاعـات و ایجـاد وفـاق ملـی در ایـن خصـوص بـا همـراه نمـودن طیـف هـای مختلـف سیاسـی و رسـانه هـا
• اجـرای متـوازن شـبکه ملـی اطلاعـات بـر اسـاس مصوبـات شـورای عالـی فضـای مجـازی و مطابـق جـدول نگاشـت نهـادی شـبکه ملـی اطلاعـات
• اجـرای وظایـف وزارت ارتباطـات و فنـاوری اطلاعـات در سـند «طـرح کلان و معمـاری شـبکه ملـی اطلاعـات» مصـوب 25 شـهریور 1399 شـورای عالـی فضـای مجـازی: 40 تکلیـف از 53 تکلیـف سـند یـاد شـده بـر عهـده وزارت ارتباطـات اسـت.
• همکاری با سایر دستگاهها برای اجرای تکالیف آنها در سند یاد شده
• اصـلاح نظـام بودجـه ریـزی و تخصیـص متمرکـز و مبتنـی بـر عملکـرد منابـع بـه منظـور ارتقـای بهـره وری و کاهـش اتـلاف منابـع در ایـن اَبَرپـروژه
• ترویج اقتصاد اشتراکی در بین اپراتورها برای مدیریت هزینه ها ایجـاد بسـترهای جلـب سـرمایه گـذاری خارجـی جدیـد در لایـه دسترسـی توسـط اپراتورهـا از طریـق پیـش بینـی برنامـه همـکاری بلندمـدت بـا رویکردهـای جدیـد تاثیرناپذیـر از تحریمهـای احتمالـی بـا راهبـری دولـت
• تسـهیل در سـرمایه گـذاری بخـش خصوصـی در جهـت توسـعه لایـه زیرسـاخت هـای شـبکه ملـی اطلاعـات و بهـره گیـری از ظرفیـت بخـش خصوصـی و شـرکتهای دانـش بنیـان بـرای توسـعه لایـه خدمـات شـبکه ملـی اطلاعـات
• توسعه دسترسی فراگیر، پر سرعت و با کیفیت به شبکه ملی اطلاعات:

– بـرای کلیـه روسـتاهای بـالای 20 خانـوار کشـور از طریـق اعتبـارات مربـوط بـه «خدمـات عمومـی اجبـاری (Universal Services Obligation)»و بـا همـکاری اپراتورهـا و پیمانـکاران داخلـی و همچنیـن کنتـرل و نظـارت دقیـق جهـت تحقـق اهـداف کمـی و بـا رعایـت شـاخص هـای کیفـی

– توسـعه شـبکه فیبـر نـوری منـازل و نقـاط FTTX بـا توجیـه اقتصـادی و از طریـق شـکل گیـری زیسـت بـوم پهـن بانـد مطابـق معمـاری شـبکه ملـی اطلاعـات بـا همـکاری اپراتورهـا و سـرمایه گـذاری بخـش غیـر دولتـی

– افزایـش ظرفیـت ترانزیـت مـرز بـه مـرز بیـن الملـل بـا هـدف فعـال نمـودن بازارهـای اقتصـادی و کسـب و کار دیجیتـال مـرزی

– افزایش ظرفیت، بهبود کیفیت و پایداری درگاههای مستقل ارتباطات بین الملل تدویـن برنامـه اقـدام مشـترک در توسـعه زیرسـاخت هـا و شـبکه هـای ارتباطـی کشـورهای منطقـه و اجـرای پروژه هــای راهبــردی مشــترک بــا قــدرت هــای همســو

– فراهـم سـازی زیرسـاختها، خدمـات میزبانـی نقـاط لبـه، توسـعه و ارتقـای مراکزتبـادل داده داخلـی (IXP)،

– تدویـن سـاختار مدیریـت ترافیـک و ارایٔـه خدمـات ابـری در سـطح کشـورهای همسـایه در راسـتای ایجـاد منافـع مشـترک و ارزآوری بـرای کشـور

– توجـه ویـژه در سـطح ملـی لایـه خدمـات و بـه حـوزه محتـوا و حمایـت از ایجـاد زنجیـره تولیـد، توزیـع، و پـردازش محتـوا بـه عنـوان مقـ ّوم اصلـی شـبکه ملـی اطلاعـات و تاکیـد بـر محوریـت ارایٔـه دهنـدگان خدمـات و تولیدکننـدگان محتـوا در چرخـه انتفـاع اقتصـادی

زارع پور معتقد است:‌امـروزه فنـاوری ارتباطـات و اطلاعـات سـهم قابـل توجهـی در تولیـد ناخالـص ملـی (GDP)کشـورهای پیشـرفته و حتـی برخـی کشـورهای در حـال توسـعه را بـه خـود اختصـاص داده اسـت و در برخـی از کشـورها سـهم اقتصـاد دیجیتـال از اقتصـاد ملـی تـا 30 درصـد هـم بـرآورد شـده اسـت.

درآمـد برخـی شـرکتهای بـزرگ بیـن المللـی فنـاوری اطلاعـات بـه تنهایـی از کل درآمـد ارزی فـروش نفـت کشـور مـا بیشـتر اسـت.

زارع پور در این بخش از برنامه خود نوشته:‌متاسـفانه در کشـور مـا، برآوردهـای مبتنـی بـر واقعیـت، حاکـی از سـهم بیـن سـه تـا شـش درصـدی ( طبـق گزارشـات مختلـف) ایـن حـوزه در تولیـد ناخالـص ملـی دارد در حالیکـه هـدف گـذاری صـورت گرفتـه در اسـناد بالادسـتی مصـوب سـهم 10 درصـدی در افـق 1404 اسـت. لـذا برنامـه ریـزی دقیـق و الـزام همـه دسـتگاه هـا بـه همـکاری در ایـن خصـوص الزامـی اسـت تـا ضمـن رونـق کسـب و کارهـا در ایـن فضـا و ایجـاد اشـتغال پایـدار باعـث افزایـش سـهم اقتصـاد دیجیتـال در تولیـد ناخالـص ملـی نیـز گـردد.

چالش‌ها

• نبود سند ملی و نقشه راه مصوب توسعه اقتصاد دیجیتال و نگاشت نهادی آن
• نبود زیرساخت های لازم برای سرمایه گذاری در این حوزه
• عـدم جهـت دهـی پژوهشهـای کاربـردی دانشـگاهها و مراکـز تحقیقاتـی متناسـب بـا نیـاز صنایـع و بخشهـای مهـم کشـور و کاهـش سـهم بـازار داخلـی از توسـعه اقتصـاد دیجیتـال کشـور و افزایـش وابسـتگی بـه بازارهـای خارجـی
• عـدم توجـه بـه توانمنـدی هـای داخلـی و جـذب نخبـگان حـوزه فنـاوری اطلاعـات و ارتباطـات در پـروژه هـای ملـی و مهاجـرت ایشـان
• عـدم التـزام واقعـی اپراتورهـا، بانـک هـا و شـرکت هـا نسـبت بـه اجـرای قانـون اسـتفاده حداکثـری از تـوان داخلـی و دور زدن ایـن قانـون توسـط آنهـا و ناهماهنگـی نسـبی بیـن وزارت صمـت و وزارت ارتباطـات و سـندیکاهای تولیـدی ارتباطـات و فنـاوری اطلاعـات بخـش خصوصـی.
• نبـود سـند اولویـت هـا و ظرفیـت هـای صادراتـی دانـش بنیـان در بخـش هـای مختلـف و عـدم حضـور فعـال در بازارهـای منطقـه و بیـن المللـی و درنتیجـه پاییـن بـودن سـهم صـادرات محصـولات دانـش بنیـان بـا وجـود ظرفیـت بـالای موجـود در کشـور بـه خصـوص در بخـش تولیـد سـامانه هـای نـرم افـزاری و خدمـات فنـی و مهندسـی
• ضعـف کیفـی زیرسـاختهای ارتباطـی بـرای ورود بـه عصـر تحـول دیجیتـال در سـه شـاخص اصلـی تاخیـر بسـیار پاییـن، اتصـالات انبـوه و پهنـای بانـد هـای بسـیار بـالا
• نـگاه سـنتی بـه تنظیـم گـری و صـدور مجـوز فعالیـت بـرای کسـب و کارهـای حـوزه فنـاوری اطلاعـات نظیـر الـزام بـه دریافـت مجوزهـای متعـدد از مراجـع مختلـف
• فقدان بسته های قانونی حمایتی ویژه برای کسب و کارهای حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات فقـدان زیرسـاختهای فنـی و حقوقـی لازم بـرای حضـور قدرتمنـد محصـولات و خدمـات فنـاوری اطلاعـات ایرانـی در عرصـه بیـن الملـ

هـدف گـذاری در ایـن بخـش در افـق 1404 دسـتیابی بـه سـهم 10 درصدی «اقتصـاد دیجیتـال» در تولیـد ناخالـص ملی اسـت .

راهبردها

تهیـه سـند ملـی توسـعه و نقشـه راه و نگاشـت نهـادی اقتصـاد دیجیتـال و همـراه بـا پیوسـت فنـاوری و پیوسـت جـذب سـرمایه گـذاری بیـن المللـی

ارتقـاء امنیـت سـرمایه گـذاری بـا فعالیـت هایـی همچـون پیگیـری تصویـب قوانیـن و مقـررات شـفاف، رقابتـی و حمایتـی؛ تسـهیل صـدور مجـوز فعالیـت و ….

تـلاش بـرای کاهـش نـرخ مهاجـرت و بـه مـوازات آن بازگشـت نخبـگان ایرانـی حـوزه فنـاوری اطلاعـات و ارتباطـات شـاغل در کشـورها و شـرکتهای خارجـی

تسـهیل کسـب و کارهـای دیجیتـال از طریـق توسـعه زیرسـاختهای ارتباطـی پرسـرعت، امـن، و بـا کیفیـت و ارایٔـه تسـهیلات مناسـب بـه شـرکتهای دانـش بنیـان حـوزه فنـاوری اطلاعـات

تهیـه بسـته های حمایتی بـرای رونق کسب و کارهای نوپــا (استارتاپ های) حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطــات و توســعه زیســت بــوم اقتصــاد دیجیتــال (شــتابدهنده هــا، پــارک هــای فنــاوری و …)

توسـعه تـوان رایانشـی کشـور بـا اسـتفاده حداکثـری از ظرفیـت شـرکتهای دانـش بنیـان و سـرمایه گـذاری بخـش خصوصـی
تسهیل در ورود قانونی شرکتهای فناوری اطلاعات و ارتباطات به بورس و جذب سرمایه برای توسعه از این طریق بستر سازی برای حمایت از توسعه خدمات و محتوای داخلی با کیفیت و فاخر

تسـهیل فعالیـت شـرکت هـا و هلدینـگ هـای داخلـی در کشـورهای همسـایه و همسـو بـه منظـور راه انـدازی سـرویس هـا و سـکو(پلتفرم) هـای ایرانـی متناسـب بـا نیازمنـدی آن کشـورها تعامـل وزارت فـاوا بـا بانـک مرکـزی و سـازمان بـورس و اوراق بهـادار بـرای تنوع بخشـی بـه روشهـای تامیـن مالـی صنعـت فـاوا، و همچنیـن تسـهیل سـرمایهگذاری داخلـی و خارجـی، بـا توجـه بـه مقتضیـات و فرصتهـای ایـن صنعـت
افزایــش انگیــزه و امیدافزایــی نیــروی انســانی متخصــص صنعــت فــاوا بــا پیگیــری حمایتهــای هوشــمندانه در مسـایٔلی نظیـر مالیـات بـر حقـوق، بیمـه، نظـام وظیفـه و …

افزایـش انعطاف پذیـری بـازار کار بـا حمایـت از مدلهـای نویـن اشـتغال نظیـر آزادکاری و دورکاری و توسـعه زیرسـاختهای قانونـی و فنـی مـورد نیـاز

برنامه زارع پور در حوزه رگولاتوری-حریم خصوصی-فضا و پست

زارع پور در بخش پنجم برنامه خود به رگولاتوری آی سی تی پرداخته و براساس زاویه دید خود چالشها و راهبردهایش را تشریح کرده است.

سیاسـت گـذاری مناسـب در حـوزه تنظیـم گـری فنـاوری اطلاعـات و ارتباطـات امـری بـی بدیـل و نیـاز اساسـی حـوزه اجرایـی وزارت ارتباطـات و فنـاوری اطلاعـات اسـت. توسـعه ایـن فنـاوری در بخشـهای مختلـف باعـث شـده اسـت تـا ضـرورت یکپارچـه سـازی سیاسـتهای تنظیـم گـری بـه منظـور حفـظ حقـوق کاربـران و بهـره بـرداری بهینـه از منابـع و ظرفیـت هـا و توزیـع عالانـه آنهـا، در ایـن فضـا بیـش از گذشـته احسـاس شـود. توسـعه زیرسـاختها و ابزارهـای فنـاوری هـای اطلاعـات و گسـترش ظرفیـت هـای ارتباطـی تنهـا در سـایه مقـررات شـفاف، رقابت-پایـه و فسـاد سـتیز محقـق مـیشـود.

ازطـرف دیگـر،توجـه ویـژه بـه فنـاوریهـای تنظیـم گـربـه جـای تکیـه صـرف بـرمقـررات تگـری از دیگـر مسـایٔلی اسـت کـه بایـد بیـش از پیـش بـه آن توجـه شـود.

چالش‌ها

• مــوازی کاری و عــدم همگرایــی نهــاد هــای تصمیــم گیــر در خصــوص فضــای مجــازی و عــدم هماهنگــی بیــن ســاختارها و نهادهــای مختلــف تنظیــم گــری (رگولاتــوری) موجــود
• عدم وجود نظام جامع تنظیم گری فضای مجازی
• انحصار در برخی حوزه های قابل واگذاری به بخش خصوصی و تضعیف نقش مشارکتی بخش خصوصی
• عدم دفاع موثر از ظرفیت های فرکانس ماهواره ای کشور و نقاط مداری ایران در مجامع بین المللی
• عدم حفظ منافع کاربران در نظام موجود تعرفه گذاری اینترنت ثابت/همراه و ترافیک داخلی/خارجی
  (اسـتفاده از محتـوا و خدمـات تولیـد داخـل بـا مصـرف ترافیـک خارجـی از طریـق سـکو(پلتفرم) هـای خارجـی و تحمیـل هزینـه گـزاف بـه کاربـران/ نامتـوازن بـودن تعرفـه ترافیـک ثابـت و همـراه)
• نبود نظام صحیح تعرفه گذاری برای ارایٔه خدمات پستی و در نتیجه عدم وجود بازار رقابتی در این بخش
• عـدم نظـارت صحیـح و آزمـون سیسـتم هـا و تجهیـزات وارداتـی بـه کشـور و صـدور مجـوز یـا پروانـه بهـره بـرداری قبـل از انجـام آزمـون

راهبردها

مطالعـه و مطابقـت بـا الگوهـای موفـق در کشـورهای دنیـا، بازنگـری سـاختار رگولاتـوری فعلـی و زمینـه سـازی بـرای ورود بـه رگولاتـوری نویـن متناسـب بـا تحـولات دیجیتال

افزایش تعاملات بین الملل و مشارکت درکارگروه های فنی در حوزه تدوین استانداردها و چارچوب های فنی پیگیـری نظـام جامـع تنظیـم گـری فضـای مجـازی بـا رویکـرد ایجـاد شـفافیت، افزایـش تـوان رقابـت ، فسـاد سـتیزی و توجـه ویـژه بـه فنـاوری هـای تنظیـم گـری در جهـت بهـره گیـری حداکثـری از فنـاوری ارتباطـات و اطلاعـات

تنطیـم مقـررات بـروز و کارآمـد و متناسـب بـا فناوریهـای نویـن موجـود در کشـور از جملـه نسـل هـای نویـن ارتباطــی 5G و6G ، اینترنــت اشــیاء، هــوش مصنوعــی و رایانــش ابــری و تــلاش جهــت اختصــاص و بهره بــرداری دســتگاههای دولتــی و خصوصــی از ایــن امکانــات

اصلاح نظام تعرفه گذاری پهنای باند با رویکرد : – ایجاد مزیت نسبی برای ترافیک داخلی – ایجاد مدل و تعرفه صحیح برای توسعه شبکه سیار – توسعه زیرساختهای شبکه ثابت پرسرعت

بهبود نظام واگذاری فرکانس در کشور با توجه به ظهور نسل های نوین ارتباطی 5G و 6G

طراحـی و اسـتقرار نظامـات اعتبـار بخشـی بـا اسـتفاده از تـوان بخـش خصوصـی بـرای مدیریـت و نظـارت بخـش فنـاوری اطلاعـات و ارتباطـات کشـور

حفظ حریم خصوصی و امنیت فضای تبادل اطلاعات

افزایـش بـی سـابقه حمـلات بـه زیرسـاخت هـای فـاوای کشـور در سـال هـای اخیـر، نقـض حریـم خصوصـی، نشـر اطلاعـات محرمانـه و خصوصـی افـراد و سـازمان هـای مختلـف، و افزایـش قابـل توجـه جرایـم سـایبری مرتبـط بـا فضـای خصوصـی و امنیـت زیرسـاخت هـا در سـایه مـوازی کاری و عـدم وجـود متولـی مشـخص در حـوزه امنیـت زیرسـاختی کشـور باعـث شـده اسـت ضمـن کاهـش اعتمـاد عمومـی مـردم بـه امنیـت اطلاعـات خـود و حفـظ حریـم خصوصـی نگرانـی هـا نسـبت بـه آینـده توسـعه فنـاوری هـای اطلاعاتـی و ارتباطـی در کشـور نیـز افزایـش یابـد. دوگانـه «احـراز هویـت» در مقابـل «نقـض حریـم خصوصـی» بعضـا دسـتاویزی بـرای امنیتـی جلـوه دادن فضـای مجـازی کشـور شـده اسـت. در حالیکـه در واقـع عـدم تحقـق امنیـت و بـی توجهـی بـه سـند الزامـات شـبکه ملـی اطلاعـات باعـث نـا امـن تـر شـدن ایـن فضـا و ضـرر و زیـان مـادی و معنـوی کاربـران فضـای مجـازی کشـور شـده اسـت.

چالش‌ها

• وابستگی شدید کشور به محصولات سخت افزاری و نرم افزاری خارجی
• آسـیب پذیـری زیرسـاختهای حسـاس و حیاتـی کشـور و وجـود انگیـزه هـای قـوی و برنامـه ریـزی مسـتمر بـرای از کار انداختـن ایـن زیـر سـاخت هـا
• اسـتفاده از تجهیـزات خارجـی در شـبکه هـای اصلـی ارتباطـی عمومـی و اختصاصـی و عـدم توفیـق محصـولات و خدمـات داخلـی در کسـب رضایـت و اعتمـاد فراگیـر کاربـران
• فقدان نظام کارآمد هویت دیجیتال
• عـدم وجـود زیرسـاخت لازم بـرای حمایـت از حقـوق کاربـران در فضـای مجـازی ( حفاظـت از حریـم خصوصـی،دادههـا، حمایـت از خانـواده هـا و کـودکان …)
• ضعف در قوانین و مقررات به منظور التزام به ارتقاء امنیت زیرساخت های فاوا

راهبردها

ارتقای توان داخلی و کاهش وابستگی به خارج از کشور – بومـی سـازی فنـاوری، خدمـات، و تجهیـزات مـورد نیـاز کشـور بـا اسـتفاده از زیسـت بـوم شـرکت هـای دانـش بنیـان داخلی – حمایت از شرکتهای دانش بنیان داخلی فعال در حوزه فاوا

لزوم بهره گیری از فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات

پیگیـری راه انـدازی مرکـز ملـی پایـش امنیـت زیرسـاختهای ارتباطـی و اطلاعاتـی کشـور بـرای کشـف و دفـع حمـلات

تهیـه و در اختیـار قـرار دادن ابزارهـای مناسـب بـرای اسـتفاده در سـازمانهای دولتـی و خصوصـی بـا هـدف مقابلـه بـا حمـلات سـایبری

عضویت، همکاری، و حضور فعال در مجامع بین المللی حوزه فاوا

تربیت نیروهای متخصص حوزه امنیت فناوری اطلاعات در کشور

پیگیـری ایجـاد سـازوکار قانونـی لازم جهـت پیگیـری حقوقـی در ابعـاد بین الملـل در صـورت حملـه بـه زیرسـاخت های کشور

فراهم کردن زیرساختهای فنی و حقوقی لازم برای حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی

پیگیــری اجــرای برنامــه ارتقــای ســطح دانــش و مهــارت عمومــی در بکارگیــری فناوریهــای نویــن ارتباطــی و اطلاعاتـی و ارتقـا سـواد رسـانه ای

راه اندازی خدمات تخصصی کودکان و نوجوانان در فضای مجازی

تهیه و ترویج ابزارهای حمایت از کودکان در فضای مجازی برای خانواده ها

پیگیـری راه انـدازی مراکـز مشـاوره برخـط ویـژه خانـواده هـا بـه منظـور پشـتیبانی از کـودکان و نوجوانـان در فضـای مجازی

شتابدهی رشد صنعت فضایی

به طـور تاریخـی رویکـرد فضایـی کشـور تـا سـال 1383 نـگاه بـه تأمیـن از بیـرون کشـور بـود و نمـاد آن تـلاش بـرای خریـد ماهـواره زهـره از سـازندگان مختلـف و نهایتـا انعقـاد قـرارداد بـا روسـیه بـود کـه باکارشـکنی تامیـن کننـدگان غربـی بـه همـراه بدعهـدی و بدقولـی روسـیه روبـرو شـد. ازایـنرو کشـور از سـال 1385 بـا تدویـن برنامـه ده سـاله در دو بخـش توسـعه ماهـواره و توسـعه پرتابگـر رویکـرد خـود را بـه اتـکا بـه تـوان داخلـی در کنـار تامیـن نیـاز فـوری از خـارج تغییـر داد ایـن برنامـه هـا هرچنـد نـه بطـور کامـل ولـی تـا سـال 1393 ادامـه داشـت و موفقیتهـای شـگفتیآوری همچـون قـرار دادن ماهـواره در مـدار بـا ماهوارهبـر سـفیر نقطـه پایـان حمایـت جـدی دولـت از اجـرای ایـن برنامـه هـا بـود و ادامـه ایـن رویکـرد بـدون نـگاه اقتصـادی بسـیار پرهزینـه و دشـوار شـدتا جایـی کـه در دو سـال پایانـی دولـت دهـم، بسـیاری از بودجه هـا قطـع شـد.

بـا شـروع دولـت یازدهـم وامیدهـای مســیٔولین ایــن دولــت، رویکردهــای خریــد از خــارج تقویــت شــد و مذاکراتــی بــا طرفهــای روســی و فرانســوی صـورت پذیرفـت، متأسـفانه در ایـن مسـیر نـگاه توسـعه تمامـی زنجیـره ارزش بهصـورت همزمـان، موردتوجـه واقـع نشـد و حتـی مـورد بیاعتنایـی قـرار گرفـت. بایـد توجـه داشـت کـه توسـعه تـوان فنـی در حـوزه فضایـی، میبایسـت مـداوم و پیوسـته باشـد بسـیاری از متخصصیـن و مدیـران موفـق سـالهای 84 تـا 93 دیگـر در ایـن حـوزه اشـتغال نداشـتند.

ایـن موضـوع باعـث عـدم موفقیـت دربسـیاری از فعالیـت هـای فضایـی کشـور بیـن سـال هـای 93 تـا کنـون شـده اسـت. امـا میتـوان ادعـا کـرد کـه بـا برنامـه ریـزی صحیـح و اسـتفاده از ظرفیتهـای موجـود فنـی، علمـی و انسـانی و مشـارکت دادن بخـش خصوصـی در ایـن عرصـه، میتـوان صنعـت فضایـی کشـور را ماننـد صنعـت هسـتهای بـه نقطـه غـرور انگیـزی بـرای ارایٔـه خدمـات فراگیـر، ارزان، بـا فنـاوری بـالا تبدیـل نمـود.

اهداف کمی در افق 1404 :
– افزایـش تـوان داخلـی فنـاوری سـاخت ماهـواره هـای سنجشـی، مخابراتـی مـدار بـالا بـه میـزان 80 درصـد
– خرید/ساخت و بهره برداری 3 ماهواره مخابراتی و سنجش از راه دور
– ارایٔه 15 خدمت نوین و با ارزش افزوده فضایی
-ساخت ماهوراه سنجش از دور با رزولوشن زیر 10 متر
-ساخت یک ماهواره عملیاتی مخابراتی و قراردادن آن در مدار
-ایجاد حداقل یک اپراتور ماهواره مخابراتی

از عمـده تهدیداتـی کـه در اثـر رشـد فزاینـده فنـاوری هـای فضایـی در جهـان و محدودیـت کشـور در دسـتیابی بـه توان تجـاری در ایـن حـوزه متوجـه کشـور خواهـد شـد مـی تـوان بـه مـوارد زیـر اشـاره نمـود:

پایـان دوره عملیاتـی ظرفیتهـای مخابراتـی فضایـی کشـور تـا سـال 2030 (سـه ترانسـپوندر ماهـواره بـدر) و بـروز محدودیتهـای جـدی بـرای پخـش تلویزیونـی و خدمـات بانکـی کشـور
عـدم دسـتیابی بـه مـدار زمین آهنـگ در کنـار ظهـور منظومـه هـای ماهـواره ای مـدار پاییـن و بـه همـراه ظهـور منظومـه هـای ماهـواره ای بـا قابلیـت ارایٔـه اینترنـت آزاد و جهانـی (ماننـد منظومـه ماهـوارهای اسـتارلینک آمریـکا) از طریـق فضـا و آسـیب بـه کسـب وکار اپراتورهـای مخابراتـی و بـروز مشـکلات عدیـده فرهنگـی و امنیتـی و سـایر تبعـات ناشـی از آن
نبـود دسترسـی بـه دادههـای سنجشـی مسـتقل و بـهروز بـرای مدیریـت کلان کشـور (امنیـت غذایـی، خشکسـالی، مدیریـت کشـاورزی) و کاربردهـای نظامـی و رفـع تهدیـدات امنیتـی
نبـود دسترسـی بـه دادههـای ناوبـری دقیـق و بـروز مخاطـرات اقتصـادی در جابه جایـی کشـتیها و نـاوگان نظامـی در شـرایط ایجـاد موانـع و خطـا در دسترسـی بـه دادههـای ناوبـری جهانـی
عدم استفاده بهینه از ظرفیت های موجود کشور
تسـخیر بازارهـای منطقـه و فضـای فرکانسـی پیرامونـی توسـط کشـورهای همسـایه (عربسـتان، امـارات و ترکیـه) در حـوزه فضایـی بـه دلیـل عـدم حضـور فعـال ایـران
شکل گیری انحصار در حوزه پرتاب فضایی توسط قدرت های جهانی (پیمان ILS و …)

چالش ها

• عدم وجود برنامه بلند مدت جامع و همه جانبه در حوزه فضایی
• لزوم توجه جدی به توانمندی های داخلی و توسعه فناوری توأم با انتقال دانش فنی در 8 سال گذشته
• وجود قوانین و مقرارت محدود کننده بازار خدمات و محصولات فضایی در کشور
• عدم اختصاص بودجه مناسب
• عـدم بهـره بـرداری مناسـب کشـور از ظرفیتهـای اقتصـادی حـوزه فضایـی( اقتصـاد ایـن حـوزه حـدود 360 میلیـارد دلار اسـت کـه مـا امـکان جـذب حداقـل یـک درصـد آن را داریـم)
• لزوم حضور فعال و پر قدرت در مجامع بین المللی جهت حفظ منافع کشور

راهبردها

ارتقـا جایـگاه سـازمان فضایـی کشـور و تشـکیل جلسـات شـورای عالـی فضایـی بـا ریاسـت رییـس جمهـور پـس از ده سـال

تثبیت توانمندی دستیابی به مدار پایین ( LEO)

ایجاد و بهره برداری از زیرساخت های دستیابی به مدار زمین آهنگ

توسعه توانمندی طراحی و ساخت ماهواره های سنجشی با دقت زیر 10 متر

توسعه توانمندی طراحی و ساخت ماهواره های مخابراتی با قابلیت ارایٔه خدمات (FSS )Fix Satellite Service

دستیابی به توانمندی طراحی و استقرار منظومه های ماهواره ای

ایجاد بسترهای قانونی و حمایتی جهت شکل گیری و فعال سازی اپراتورهای ماهواره ای با مشارکت بخش خصوصی

رفـع و تعدیـل قوانیـن و مقـرارت محـدود کننـده بـازار جهـت توسـعه مشـارکت بخـش خصوصـی در تکمیـل زنجیـره ارزش صنعـت فضایـی کشـور

توسـعه دانـش فضایـی و برنامه ریـزی جهـت آزادسـازی داده در بخـش فضایـی جهـت توسـعه کسـب و کارهـای فضاپایـه و توسـعه نوپـا (اسـتارتآپ) هـای حـوزه فضـا

تقویت نقش سیاستگذاری دولت و حاکمیت در فضا به جای تصدی گری و اجرا تعییـن دقیـق حجـم اقتصـاد فضایـی کشـورو پاییـش منظـم زیسـت بـوم و اقتصـاد فضایـی بـه منظـور ایجـاد امـکان

برنامـه ریزی فنـی و اقتصـادی توسعه شبکه آزمایشگاه های ملی فضایی از طریق تجمیع توانمندی های موجود در کشور

تدویـن بسـته هـای حمایتـی توسـعه فنـاوری در قالـب طـرح هـای کلان ملـی بـا حمایـت دولـت و بهـره بـرداری بخـش خصوصـی

تدوین قانون ملی فضا و مجوزهای جذاب اقتصادی برای جذب سرمایه بخش خصوصی و سرمایه گذاری خارجی حمایـت از تشـکیل سـاختارهای قدرتمنـد خصوصی-حاکمیتـی (مثـال هایـی موفـق همچـون مپنـا در حـوزه بـرق) در حـوزه فضایـی

برنامـه ریـزی بـرای مشـارکت بیـن المللـی و منطقـه ای در حـوزه فضـا بـه منظـور کسـب دانـش و سـرمایه بـه همـراه گسـترش بازارهـا و تقابـل بـا قـدرت هـای انحصـار گـرای جهانـی بخصـوص آمریـکا در مجامـع بیـن المللـی

خدمات پستی

شـرکت ملـی پسـت ایـران بـا برخـورداری بالـغ بـر 25 هـزار نیـروی انسـانی دولتـی و پیمانـکاری و گـردش مالـی بـالا، متاسـفانه امـروز در جایـگاه مناسـبی قـرار نـدارد. علیرغـم آنکـه بـه واسـطه همهگیـری ویـروس منحـوس کرونـا اسـتفاده از خدمـات پسـتی در کشـور توسـط عمـوم مـردم بسـیار رشـد کـرده، لیکـن متاسـفانه ساختارسـازمانی و شـکل راهبـری ایـن شـرکت بصورتـی نیسـت کـه بتـوان گفـت زیسـت بـوم بخـش پسـتی کشـور بصـورت چابـک، درآمـدزا و بـا کیفیـت در حـال ارایٔـه خدمـات اسـت.

بدیهـی اسـت بـا برنامـه ریـزی صحیـح و توجـه بـه ایـن بخـش مـی تـوان عـلاوه بـر جلـب رضایـت عمومـی، ایـن بخـش از زیسـت بـوم ارتباطـی کشـور را بـا مشـارکت بخـش خصوصـی ارایٔـه دهنـده خدمـات پسـتی، بـه جایـگاه ارایٔـه خدمـات بهتـر، باکیفیـت تـر و سـهل تـری بـه عمـوم مـردم رسـاند. در یـک نـگاه در عصـر فضـای مجـازی پسـت نقـش بـی بدیلـی در تحویـل کالا بـه کاربـران فضـای مجـازی دارد، ایـن امـر مسـتلزم توسـعه فناورانـه پسـت جمهـوری اسـلامی در ابعـاد مختلـف مـی باشـد باشـد.

همچنیـن، در سـالهای اخیـر جایـگاه کشـور ایـران درخصـوص شـاخص “یکپارچـه توسـعه پسـتی (IDP(” در نوسـان بـوده اسـت بطوریکـه رتبـه کشـور ایـران در ایـن شـاخص از 48در سـال 2018 بـه رتبـه 39 درسـال 2019 رسـیده امـا در سـال 2020 ایـن رتبـه تقلیـل بـه عـدد 48 یافتـه اسـت کـه نشـان دهنـده لـزوم توجـه جـدی تـر بـه ایـن حـوزه اسـت.

چالش‌ها

• عدم تناسب تعرفه با قیمت تمام شده خدمات تکلیفی
•  کمبود منابع سرمایه گذاری جهت بازسازی بسترهای خدمات پستی
• عـدم شـفافیت در قوانیـن و مقـررات ارایٔـه خدمـات پسـتی (ارایٔـه خدمـات پسـتی توسـط بنگاههـا بـا برچسـب حمـل و نقـل)

راهبردها

ارتقای جایگاه پست به عنوان پیشران توسعه کسب و کارهای اینترنتی

بهره گیری از فناوری ها و روشهای نوین جابجایی و رهگیری مرسولات پستی ارتقـای شـبکه پسـتی کشـور، دیجیتالـی نمـودن فرآیندهـای حـوزه پسـت و اسـتفاده از فناوریهـای نویـن جهـت رفـع مشـکلات موجـود در ایـن حـوزه

استفاده موثر از فناوری های نوین برای مقابله با انتقال کالاهای غیر مجاز از طریق شبکه پستی کشور

توسـعه دیجیتـال پسـت بانـک مبتنـی بـر حمایـت از کسـب و کارهـای نوپـا و اقتصـاد دیجیتـال بـرای برقـراری عدالـت اجتماعـی

تقویـت زیسـت بـوم فنـاوری اطلاعـات مسـتقر در منطقـه ویـژه پیـام مبتنـی بـر شـرکت خدمـات هوایـی و منطقـه ویـژه اقتصـادی پیـام

حمایـت از ظرفیتهـای منطقـه ویـژه پیـام بـرای ایجـاد شـهر هوشـمند و برنامه ریـزی بـه منظـور گسـترش ارزش افـزوده و توسـعه اشـتغال در بخـش فنـاوری اطلاعـات و ارتباطـات

استفاده مشترک از ظرفیت اپراتورها و شرکت ملی پست ج.ا.ا برای ارایٔه خدمات شفاف سازی قوانین و مقررات خدمات پستی جذب سرمایه گذار در خدمات نوین پستی