به گزارش مدیاتی:در راستای بررسی چشم‌انداز تحول دیجیتال و نقش فناوری در توسعه اقتصادی کشور، نخستین همایش فرصت‌های ایران در عصر دیجیتال (IDEAS) با حضور جمعی از متخصصان، فعالان حوزه فناوری، کارآفرینان و سیاست‌گذاران برگزار شد. این رویداد با هدف شناسایی ظرفیت‌ها، چالش‌ها و مسیرهای نوآوری در اقتصاد دیجیتال ایران، بستری برای گفت‌وگو و تبادل نظر میان بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی فراهم کرد.
ایران در دوراهی دیجیتال؛ آیا «زیست دوگانه» کسب‌وکارها یک فرصت است یا زنگ خطر
نخستین همایش «فرصت‌های ایران در عصر دیجیتال» (IDEAS) با گرد هم آوردن مدیران ارشد، اساتید دانشگاه و نخبگان فناوری، به کالبدشکافی یکی از مهم‌ترین پدیده‌های امروز ایران پرداخت: «زیست دوگانه» کسب‌وکارها و مردم.
این رویداد دو روزه که با همکاری دانشگاه‌های صنعتی شریف و تهران و به همت شرکت مشاوره رهنمان در برج میلاد برگزار شد، فراتر از یک همایش معمولی بود؛ تلاشی بود برای یافتن پاسخ به این سوال کلیدی که چگونه می‌توانیم در جهانی که با سرعتی خیره‌کننده (مانند ظهور ناگهانی هوش مصنوعی) در حال تغییر است، فرصت‌های از دست رفته را به فرصت‌هایی طلایی تبدیل کنیم.
زندگی در دو جهان: مردم دیجیتال، حکمرانی آنالوگ
محمد فاضلی، مدیر پادکست «دغدغه ایران»، در آغاز این همایش تاکید کرد که اگر نتوانیم خود را با تحولات شگرف دیجیتال وفق دهیم، بازنده میدان خواهیم بود. اما شاید مهم‌ترین چالش در این مسیر، همان چیزی بود که مجید نیلی احمدآبادی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، آن را «زیست دوگانه مردم ایران» نامید.
به گفته او، مردم ایران امروز در دو جهان زندگی می‌کنند: یک زیست فیزیکی سنتی و یک زیست دیجیتال که با ابزارها و پلتفرم‌های نوین شکل گرفته است. مشکل از جایی آغاز می‌شود که به نظر می‌رسد بخش حکمرانی و رگولاتوری، هنوز در «تک‌زیستی» باقی مانده و نتوانسته است خود را با این واقعیت جدید سازگار کند. این عدم سازگاری، منجر به ابهام در تصمیم‌گیری‌ها و مانعی برای نوآوری شده است.
فرهاد نیلی، دبیر علمی همایش IDEAS، تصویری دقیق و نگران‌کننده از وضعیت اقتصادی ارائه داد. او یادآور شد که اقتصاد ایران شش دهه تورم دورقمی را تجربه کرده، اما فاجعه اصلی از دهه ۹۰ آغاز شد: رشد اقتصادی تقریباً متوقف شد.
به گفته نیلی، وقتی رشد اقتصادی متوقف می‌شود، ارزش افزوده‌ای خلق نمی‌شود و جامعه دچار سرخوردگی می‌گردد. او سه راه پیش روی تصمیم‌گیران اقتصادی ترسیم کرد:
ادامه روند فعلی: که به دلیل اتلاف منابع، دیگر امکان‌پذیر نیست.
توقف تزریق منابع: که به معنای تسلیم شدن است.
تنظیم‌گری تسهیل‌گر: یعنی باز کردن مسیر برای اقتصاد دیجیتال.
نکته روشن و امیدوارکننده دقیقاً در همین نقطه است. نیلی تاکید کرد: «درست در همان دهه ۹۰ که رشد اقتصادی فرو پاشید، شرکت‌های فناور و جوانان نوآور ظهور کردند.» این کسب‌وکارها بدون اتکا به رانت و یارانه‌های دولتی، تنها با استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال، خلق ارزش افزوده کردند. اینجاست که ویژگی‌های عصر دیجیتال مانند چابکی، جذب استعداد و استفاده از کلان‌داده‌ها می‌تواند ناجی اقتصاد ایران باشد.
رشد از کجا می‌آید؟ بهره‌وری به جای منابع
فرشاد فاطمی، دبیر همایش، این بحث را تکمیل کرد. او با اشاره به نمودارهای تولید ناخالص داخلی، صراحتاً اعلام کرد که دوران رشد اقتصادی مبتنی بر منابع (مانند نفت) به پایان رسیده است. «رشد طولانی مدت گذشته دیگر وجود ندارد… باید از بهره‌وری این رشد را استخراج کنیم.»
فاطمی تاکید کرد که فناوری‌های دیجیتال بهترین فرصت برای پر کردن این شکاف و افزایش بهره‌وری هستند. اما این امر نیازمند یک بازنگری اساسی در «رگولاتوری» (تنظیم‌گری) است. تنظیم‌گری در عصر دیجیتال باید بر سه پایه استوار باشد: تسهیل رقابت (مخصوصاً رقابت بر سر قیمت)، توجه به «داده» به عنوان یک سرمایه ارزشمند، و ایجاد یک چارچوب تنظیم‌گری واحد و یکپارچه.
هزار راه نرفته بانک‌ها: وقتی فقط ۵ درصد منابع صرف توسعه می‌شود
یکی از صریح‌ترین نقدها در روز اول همایش، توسط علی دیواندری، صاحب‌نظر حوزه بانک، مطرح شد. او صنعت خدمات مالی را به اقیانوسی تشبیه کرد که بسیاری از ظرفیت‌های آن ناشناخته مانده است.
دیواندری با آماری تکان‌دهنده، ناکارآمدی سیستم بانکی سنتی را به تصویر کشید:
«در حال حاضر ۷۰ درصد منابع نظام بانکی صرف سرمایه در گردش، ۱۵ درصد صرف تعهدات، و ۱۰ درصد صرف هزینه‌های پرسنلی می‌شود. در نهایت، تنها ۵ درصد از منابع بانکی صرف توسعه اقتصادی واقعی می‌شود.»
این آمار فاجعه‌آمیز نشان می‌دهد که چرا باید بیش از هر زمان دیگری، به ظرفیت‌های نوآورانه فین‌تک‌ها و استارتاپ‌های مالی تکیه کرد؛ آن‌ها بارقه‌های امیدی هستند که می‌توانند این اقیانوس را به حرکت وادارند.
آینده پول: از نئوبانک‌ها تا رمز ارزها
در نشست تخصصی «آینده پول»، مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، به نقش ضروری فین‌تک‌ها، پلتفرم‌های بانکداری باز (API) و نئوبانک‌ها در رشد اقتصاد دیجیتال اشاره کرد.
او همچنین در مورد داغ‌ترین بحث این روزها، یعنی رمزارزها، موضع بانک مرکزی را تشریح کرد: «ما تلاش کرده‌ایم رویکردی میانه‌رو داشته باشیم؛ نه مثل چین کاملاً ممنوع کرده‌ایم و نه مانند آمریکا سیستم مالیاتی آهنین (تا ۳۷ درصد) را اعمال کرده‌ایم.»
نخستین همایش IDEAS با حضور چهره‌های شاخص دیگری چون میلاد منشی‌پور (تپسی)، ولی‌الله فاطمی (توسن) و حمیدرضا مختاریان (سولیکو)، به وضوح نشان داد که چالش اصلی ایران، پر کردن شکاف عمیق میان پتانسیل عظیم «زیست دیجیتال» و محدودیت‌های «زیست فیزیکی» و ساختارهای سنتی است.
